كتاب "آيشمن در اورشليم" كه اثري تاريخي به شماور ميرود در سال 1963 توسط هانا آرنت تاليف شد. آرنت كه فردي يهودي بوده است در دوره به قدرت رسيدن آدولف هيتلر از آلمان گريخت و در كتاب خود محاكمه آدولف آيشمن را به تصوير ميكشد. اين كتاب در سال 1399 توسط زهرا شمس به زبان فارسي ترجمه شد.
در اين مقاله به معرفي هانا آرنت و آيشمن در اورشليم ميپردازيم.
معرفي هانا آرنت
هانا آرنت در ۱۴ اكتبر ۱۹۰۶ در ليندن-ليمر - كه امروز بخشي از هانوفرِ آلمان بهشمار ميرود - در خانوادهاي يهودي و سكولار به دنيا آمد. مدت كوتاهي پس از تولد هانا، پدر هانا، پل آرنت به سختي بيمار شد. او به همراه همسرش، مارتا، و هاناي سه ساله به زادگاهشان، كونيگزبرگ، بازگشتند تحصيلات ابتدايي و متوسطهٔ خود را در كونيگزبرگ (در پروس شرقي) به پايان رساند.
در سال ۱۹۴۰ با توجه به خطر اشغال فرانسه از سوي آلمان، با همسرش به آمريكا مهاجرت كرد. آرنت در آمريكا زندگي را به عنوان نويسندهٔ آزاد ادامه داد.
كتاب مشهور هانا آرنت با عنوان ريشههاي توتاليتاريسم در سال ۱۹۵۱ به زبان انگليسي منتشر شد. اين كتاب، آرنت را به يكي از مشهورترين و با نفوذترين نظريهپردازان دوران خود بدل كرد و كتاب قدرت و قهر، از مهمترين آثار هانا آرنت، جايگاه او را چون يكي از نظريهپردازان بزرگ قرن بيستم، تثبيت كرد. نسخهٔ آلماني همين اثر در سال ۱۹۵۵ به چاپ رسيد. آرنت در اين اثر با رژيمهاي توتاليتر ناسيونال سوسياليستي و استالينيستي از نظر سياسي تسويهحساب كردهاست. اين اثر بازتاب گستردهاي در ميان متفكران و محافل سياسي جهان داشت و آوازهٔ هانا آرنت را به عنوان انديشمند سياسي تثبيت كرد. هانا آرنت در اين كتاب و در ديگر آثار خود نقدي عميق، نو و ساختاري از مباحثي چون نسبت روانشناسي تودهها و حكومتهاي توتاليتر، نسبت عرصه عمومي و خصوصي و نسبت آزادي و فرديت با قدرت سياسي به دست ميدهد.
آرنت همزمان در دانشگاههاي شيكاگو و پرينستون در رشتهٔ علوم سياسي تدريس ميكرد. او به عنوان فيلسوف سياسي مشهور شد، ولي ترجيح ميداد كه او را فيلسوف نخوانند. وي بارها انكار كرد كه نقش او در مقام متفكري سياسي اين است كه طرحي كلي براي آينده پيشنهاد كند يا به كسي بگويد كه بايد چه بكند. او با رد «فيلسوف سياسي» بودن استدلال ميكرد كه خطاي همهٔ فيلسوفان سياسي از افلاطون به اين سو، غافلشدن از حال و روز سياست بودهاست: اينكه سياست در ميان انسانهاي متكثر جريان دارد كه كدام ميتوانند عمل كنند و جريان تازهاي به راه بيندازند وي از مفهوم «فلسفهٔ سياسي» هم فاصله ميگرفت و «نظريهٔ سياسي» را ترجيح ميداد.
از ديگر آثار برجستهٔ هانا آرنت ميتوان به دربارهٔ انقلاب، پرسشهايي دربارهٔ اخلاق و حقيقت و دروغ در سياست اشاره كرد. هانا آرنت نخستين نظريهپردازي است كه توتاليتاريسم را به عنوان سنخ تازهاي از حكومت مطرح ميسازد. او همچنين از پژوهشگران پيگير مفهوم امپرياليسم است. آثار آرنت در دفاع از خرد و منزلت آدمي نوشته شدهاست. او همچنين به عنوان الگويي موفق از سوي جنبش زنان مورد ستايش قرار گرفتهاست. آرنت با يكسري از نامدارترين متفكران و روشنفكران همعصر خود در ارتباط و تبادل فكري بود.[۲۶] آرنت با آنكه هيچگاه تلاش نكرد شاگردان و مريداني بيايد و مكتب فكري تأسيس كند، آموزگاري بزرگ بودهاست كه چشم خوانندگانش را به روي اشكال تازهاي از نگريستن به جهان و امور بشري باز ميكند.
هانا آرنت، زندگي انسان را تحت تأثير رويدادهاي سياسي ميدانست كه در كانون همه آنها قدرت سياسي قرار دارد. از اين رو، بررسي قدرت سياسي، موضوع كانوني پژوهش او را تشكيل ميدهد. او انديشمندي مستقل و آزادانديش و انسانگرايي پيگير بود. مناسبات ميان انسانها، دلنگراني هميشگي او بود.
معرفي كتاب آيشمن در اورشليم
نظريه آرنت در كتاب آيشمن در اورشليم اين است كه شرهاي بزرگ در طول تاريخ بشر بهطور عام، و بهطور خاص جنايت عظيم هولوكاست، نه توسط متعصبان كور اتفاق افتاده است نه عامل آن بيماران با مشكلات رواني بودهاند بلكه به وسيله مردم عادي كه استدلالهاي دولتمردان و حكومتهايشان را پذيرفتهاند به اجرا درآوردهاند رخ داده است و به همين دليل، از نظر اين مردم اعمالشان رفتاري طبيعي بودهاست. ازين رو اين كتاب به بررسي كامل اين موضوعات ميپردازد.
آدولف آيشمن يكي از فرماندهان اساس آلمان نازي بود كه به دليل جنايات بيشمار در اردوگاههاي كار اجباري و كورههاي آدمسوزي و اتاقهاي گاز در جنگ دوم جهاني «قصاب اروپا» لقب گرفت. او پس از جنگ به آرژانتين گريخت و سالها در فرار بود. در نهايت در سال ۱۹۶۱ در اورشليم در دادگاهي محاكمه شد. دادگاهي كه هانا آرنت هم به آنجا رفت تا اين محاكمه را مستندسازي كند. هانا آرنت در اين دادگاه متوجه شد كه آيشمن در ذات خود كارهايش را كاملا اخلاقي ميدانسته و فكر ميكرده به هموطنانش در حال خدمترساني است. همين موضوع باعث شد كه آرنت در تحليلهاي خود در اين كتاب مساله «شر» را مطرح كند و بار ديگر به ما گوشزد كند كه مفهوم اخلاق چيست.
سخن پاياني
كتاب آيشمن در اورشليم پس از 60 سال از تاليف آن در ايران به صورت قانوني ترجمه شد. اگر شما از علاقه مندان به علوم سياسي، تاريخ و علي الخصوص ماجراي هولوكاست هستيد اين كتاب را به شمت توصيه ميكنيم.
براي آشنايي بيشتر با نويسندگان و آثار آن ها در تمامي بخش ها و شاخه هاي تدبيات ميتوانيد به وب سايت behkhaan.ir مراجعه نموده و با مطالعه بخش معرفي كتب، كتاب موردعلاقه خود را پيدا كنيد.